Փորձը կերտում է ուղեղի կառուցվածքը
Երեխայի կյանքի առաջին իսկ տարիների փորձը կայուն ազդեցություն ունի զարգացող ուղեղի կառուցվածքի վրա: Գեները տալիս են հիմնական ուղղությունը, բայց կենսափորձն է ձևավորում այն գործընթաց, որն էլ որոշում է, թե արդյոք երեխայի ուղեղը ուժեղ կամ թույլ հիմք կապահովի հետագա ուսման, վարքագծի և առողջության համար: Ուղեղի զարգացման այս կարևոր փուլում ուղեղի միլիարդավոր բջիջներ, որոնք կոչվում են նեյրոններ, էլեկտրական ազդակներ են ուղարկում միմյանց հետ հաղորդակցվելու (սահմանակից լինելու) համար: Նեյրոնային այս կապերը կազմում են շղթաներ, որոնք դառնում են ուղեղի կառուցվածքի հիմնական հիմքը: Նեյրոնային շղթաներն ու կապերը շատ արագ տարածվում են և ամրապնդվում են, եթե կրկնվում և օգտագործվում են բազմաթիվ անգամներ: Մեր փորձը և միջավայրն են թելադրում, թե որ շղթաներն ու կապերն են ավելի շատ օգտագործվում: Ավելի շատ օգտագործվող կապերը ուժեղանում և կայունանում են: Միևնույն ժամանակ, ավելի քիչ օգտագործվող կապերը մարում են բնականոն ընթացքի միջոցով, որը կոչվում է էտում (կամ կրճատում, պարզեցում):
Լավ օգտագործված նեյրոնային շղթաները կայծակնային ուղիներ են ստեղծում, որպեսզի նյարդային ազդանշանները շարժվեն ուղեղի շրջաններով: Սկզբից ձևավորվում են պարզ շղթաներ՝ հիմք ստեղծելով ավելի բարդ շղթաների համար, որոնք հետագայում պետք է կառուցվեն: Այս գործընթացի միջոցով նեյրոնները ձևավորում են ուժեղ շղթաներ և կապեր հույզերի, մանր կամ նուրբ մկանների շարժողական հմտությունների, վարքի կառավարման, տրամաբանության, լեզվի և հիշողության զարգացման վաղ շրջադարձային փուլում: Կրկնակի օգտագործման դեպքում այդ շղթաներն ավելի արդյունավետ են դառնում և ավելի արագ են միանում ուղեղի այլ շրջաններին: Թեև դրանք ծագում են ուղեղի որոշակի շրջաններում, սակայն շղթաները փոխկապակցված են: Դուք չեք կարող ունենալ մեկ տիպի հմտություն, եթե մյուս հմտությունները չաջակցեն դրան: Տուն կառուցելու նման՝ ամեն ինչ կապված է իրար հետ, և այն, ինչ գալիս է առաջինը, հիմք է ստեղծում հետագա ամեն ինչի համար:
Ֆլորա Աճեմյան 