Category: Երաժշտություն

Նախագծի համակարգող ՝ Մարինե Մկրտչյան

Նախագիծ. «Բարեկենդանի ծեսը նախակրթարանում, Քոլեջում»

Նպատակ

Ազգային ծիսական ավանդույթների փոխանցում:

Խնդիր

• ազգային ծիսական երգերի, խաղերգերի ընտրություն,
• ծիսական խաղերի ուսուցում,
• ազգային պարային երաժշտության ուղեկցությամբ կատակ խաղ-պարերի կատարում,
• Բարեկենդանի ներկայացում, ներկայացման երաժշտական ձևավորում:

Տարիքային խումբ, մասնակիցներ

Քոլեջի ուսանողներ, 5-6 տարեկաններ, նախակրթարանի սաներ

Աշխատանքի ժամանակացույց

Հունվարի 8 — փետրվարի 23

Ընթացք

«Ծեսը՝ ուսումնական գործընթացի կազմակերպման արդյունավետ միջոց» նախագծով ուսումնասիրել  Բարեկենդանի ծեսը, Բարեկենդանի նյութերը (օրինակ՝ Բարեկենդանի Մենծ — Պապուկը ), որոնց հիման վրա առանձնացնել այն ծիսական գործողությունները, թատերական ներկայացումները, ծիսական կերպարները, պարագաները, խաղերը, երգերը, պարերգերը, պարերը, ծիսական կերակուրները, որոնք իրագործվելու, պատրաստվելու, կատարվելու են: Ընտրել և ուսուցանել Բարեկենդանի ծիսական երգեր: Բարեկենդանի ներկայացման համար ընտրել համապատասխան ազգային, ծիսական երգեր, պարեղանակներ, պարերգեր, խաղերգեր՝ կատարելով երաժշտական ձևավորում: Ազգային ծիսական խաղերն ուղեկցել ազգային պարեղանակներով, որոնց համապատասխան պարերը կկատարվեն «թամաշա» անողների կողմից: Կատարել կատակ-պարեր, ինչպես նաև հայտնի պարեր, որոնք կարող են ենթարկվել փոփոխության՝ ուղեկցվելով հետաքրքիր կատակային բնույթի շարժումներով, բացականչություններով, բեմականացված էլեմենտներով, թաշկինակների թափահարումով, ձեռագործ ծիսական տիկնիկներ խաղացնելով:

Համագործակցում են մայրենի լեզվի, երաժշտության, պարի, ձեռարվեստի դասավանդողները, կազմակերպիչը:

Արդյունք

Սովորողները, սաները

• կիմանան՝ որն է ազգային ծեսը,
• կկարողանան կատարել ծիսական երգեր, պարեր, խաղերգեր, պարերգեր, ծիսական գործողություններ, պատրաստել ծիսական պարագաներ, բեմադրել ծեսին համապատասխան ներկայացում,
• կլինեն ազգային մշակույթը կրող, փոխանցող:

Լավագույն ծիսական տեսարանները, խաղերը, ներկայացումները կնկարահանվեն և կդառնան տեսադասեր:

P.S.  Ներկայացնում եմ Բարեկենդանի նյութեր

Տեսադաս. Բարեկենդանը «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրում

Բարեկենդանը Քոլեջի Նախադպրոցական բաժնում

Բարեկենդանը Շիրակի մարզի Ազատան գյուղում

Բարեկենդանը Քոլեջում 

Բարեկենդանը Հարավային դպրոցում

Բարեկենդանի խաղերը Հյուսիսային դպրոցում

Բուն Բարեկենդանը Քոլեջում

Ձեզ Բարեկենդան, մեզ՝ բարի Զատիկ

Բարեկենդանի Մենծ — Պապուկը

Բարեկենդանի նյութեր

Նախագիծ. Տեառնընդառաջը «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրում

Նպատակ

Ազգային ծիսական ավանդույթների, մշակույթի փոխանցում, յուրացում:

Խնդիր

• Տեառնընդառաջ  ծիսակարգի ուսումնասիրություն,
• Տեառնընդառաջի ազգային ծիսական երգերի, պարերի ընտրություն, ուսուցում, կատարում
• ծիսական ուտեստների պատրաստում, ձևավորում,
• ազգային պարերի, պարերգերի ուսուցում, կատարում,
• ծիսական միջավայրի ստեղծում:

Տարիքային խումբ, մասնակիցներ
Կրթահամալիրի կրտսեր, միջին, ավագ դպրոցների, քոլեջի սովորողներ, 5-6 տարեկաններ:

Աշխատանքի ժամանակացույց

Հունվարի 8 — փետրվարի 14

Ընթացք

Ուսումնասիրել  Տեառնընդառաջ -ի ծիսակարգը, առանձնացնել այն ծիսական գործողությունները, ծիսական ուտեստները, խաղերը, որոնք իրագործվելու են: Ընտրել և ուսուցանել Տեառնընդառաջի ծեսին հատուկ ծիսական երգեր, ազգային պարեր, պարերգեր: Խաղալ ազգային ծիսական խաղեր, որոնք կարող են ուղեկցվել ազգային պարեղանակներով: Պատրաստել հարսի և փեսայի ծիսական տիկնիկներ, խաղարկել հարսանեկան ծիսական հատված: Տեառնընդառաջի ծիսական կրակի համար ընտրել և նախապատրաստել համապատասխան փայտեր: Իմանալ կրակի վրայից թռչելու անվտանգության կանոնները:

Արդյունք

Սովորողները

• կիմանան՝ որն է ազգային ծեսը, տվյալ դեպքում՝ Տեառնընդառաջը
• կկարողանան կատարել ծիսական երգեր, պարեր, խաղերգեր, պարերգեր, ծիսական գործողություններ, պատրաստել ծիսական պարագաներ
• կլինեն ազգային մշակույթը կրող, փոխանցող

Նյութեր

Տեառնընդառաջի երգեր

Տաղ Տեառնընդառաջի

Տեառնընդառաջը նախակրթարանում. Տիկնի պսակ

Ընտանեկան նախագիծ՝ «Ազգային, բակային, ծիսական խաղեր, խաղիկներ, ասիկներ, ճվիկներ, մատնախաղեր, թռնոցիներ, գովք»

Նպատակ

ազգային մշակույթի յուրացում, փոխանցում

Խնդիրներ

«Ազգային ծեսերին, խաղերին, երգերին՝ նոր կյանք»  նախագծով հավքագրված նյութերից առանձնացնել մանկական ազգային, բակային, ծիսական խաղեր, խաղիկներ, ասիկներ, ճվիկներ, մատնախաղեր, թռնոցիներ, գովք

փորձարկել ընտանիքում՝ կատարելով մեծով, փոքրով

տեսագրել, ձայնագրել

ընտրել այն խաղերը, խաղիկները, ասիկները, ճվիկները, մատնախաղերը, թռնոցիները, գովքերը, որոնք կարող են կատարել 3 — 10 տարեկան երեխաները (որոշ դեպքերում՝ մեծերը): Դրանցից հաջողվածները կարող են դառնալ ուսումնական նյութ, որոնք էլ կուսուցանվեն համապատասխան տարիքային խմբի սաներին, սովորողներին:

Ընթացքը

Ընտրած նյութերն ուսումնասիրել, որոշել՝ ինչպես խաղալ, ինչպես և ինչի համար է ստեղծվել տվյալ խաղիկը, ասիկը, թռնոցին, գովքը, երբ և ինչպես է կատարվել: Ուսուցանել (խաղալով) ընտանիքում՝ երեխաների հետ: Տանը, բնության գրկում խաղալ, կատարել: Կարող են ծնվել խաղերի, խաղիկների, ասիկների, թռնոցիների, գովքի նոր տարբերակներ:

Տեսագրել, ձայնագրել, գրառել, պատրաստել տեսանյութ, որոնք հետագայում կծառայեն որպես ազգագրական նյութեր ոչ միայն կրթահամալիրի, այլև ազգի մշակույթը պահող, պահպանող, ազգային արժեքներն իմացողների, սերունդների համար:

Աշխատանքների ծավալը և ժամանակացույցը

Աշխատանքն անժամկետ է: Փուլ առ փուլ կներկայացվեն ստացված արդյունքները: Ծավալը՝ կախված է առկա նյութի քանակից:

Արդյունք

Ուսումնական փաթեթներ՝ տեսագրություններ, նկարագրություններ, ձայնագրություններ:

Կիրառման ոլորտներ

Ընտանիք, նախակրթարան, դպրոց, այլ մանկական կրթօջախներ:

1. Նախագիծ. Համբարձման ծեսը «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրում

     2. Դյուցազնապատում. Դավթի ամուսնությունը (նախագիծ)

Համբարձման ծեսը մայիսի 22-ին է, որի իրագործման համար առաջարկում եմ ծանոթանալ նախագծին: Նախագծի ներքևի հատվածում ներկայացված են ծեսի իրագործման օրինակներ:

Առաջադրանք 1. Համբարձում

Պատրաստել Համբարձման ծաղկեպսակ — ծաղիկներ կարող եք հավաքել քաղաքի մայթերին կից կանաչ տարածության մեջ աճող ծաղիկներից, որոնց գլխիկները թեկուզ մեծ չեն, բայց հարմար են ծաղկեպսակ հյուսելու համար:

Պատրաստել Վիճակի՝ Արուսի, Ծաղկամոր տիկնիկ — ինչպիսի տեսք կունենա այն՝ կախված է ձեր երևակայությունից: Ուշադիր կարդացեք  Համբարձման ծիսական արարողակարգը , դիտեք տեսաֆիլմերը, որտեղ պարտադիր կտեսնեք ծիսական տիկնիկին:

Առաջադրանք 2. Դյուցազնապատում

Դյուցազնապատման նախագծով ներկայացվելու է Դավթի և Խանդուտի հարսանիքը: Ի՞նչ եք կարծում, մեր իմացած երգերից և պարերից որո՞նք կարող ենք ներառել դյուցազնական հարսանիքին: Որպես օգնություն ուսումնասիրեք՝

Ազգային պարեր — 1   

Ազգային պարեր — 2

Հարսանեկան երգեր

Մարինե Մկրտչյանի նախագիծ

Հայկական նվագարաններ՝ յուրահատուկ և գեղեցիկ հնչողություն ունեցող երաժշտական գործիքներ, որոնք ունեն դարերի պատմություն։

Գոյություն ունեն նվագարանների երեք հիմնական տեսակներ` փողային, լարային և հարվածային։

Փողային նվագարաններ

Հայկական ժողովրդական փողային նվագարաններից են՝ եղջերափողը, սրինգը ու շվին, սուսուկն ու բլուլը, պարկապզուկն ու պկուն, դուդուկն ու զուռնան։ Այս նվագարանները պատրաստվում են փայտից, եղեգնից, կենդանիների կաշվից, ոսկորներից ու եղջյուրներից և գործածվում են տարբեր նպատակներով ու առիթներով։ Այսպես, հնում գործածվել է որսի, նավագնացության, պատերազմների ժամանակ։ Սրինգն ու բլուլը հովվական գործիքներ են։ Մինչև հիմա էլ դրանց կարելի է հանդիպել լեռնային շրջաններ գյուղերում։ Սրինգով ու բլուլով կատարվող քնարական հարուստ մեղեդիներն ուղեկցել են ոչխարի հոտը, նրանց կախարդական մեղմ հնչյուններով հովիվն իր շուրջն է հավաքել ցրիվ եղած անասուններին, ազդարարել տագնապ, ահազանգել գայլերի մոտալուտ հարձակումը և այլն։ Սրինգի ու բլուլի միջոցով հովիվն արտահայտել է նաև իր զգացմունքները` կարոտն ու վիշտը, սերը։ Եվ հովվական մեղեդիներն էլ ստացել են իրենց համապատասխան անունները` «Արոտի մեղեդի», «Հովվի կանչը», «Գառների պար», «Հովվի վիշտը»։

Դուդուկ

Հայկական փողայի նվագարանների շարքում առանձնահատուկ տեղ ունի դուդուկը։ Նրա ջերմ, գեղեցիկ ձայներանգի շնորհիվ դուդուկահարների երգացանկում մեծ տեղ են գրավում հատկապես քնարական մեղեդիները։ Դուդուկն անսամբլային նվագարան է, երկու դուդուկահարներից մեկը վարում է հիմնական մեղեդին, իսկ մյուսը պահում է ձայնառությունը (դամը)։

Պարկապզուկ, զուռնա

Զիլ և հնչող ձայնի շնորհիվ պարկապզուկն ու զուռնան դարձել են ժողովրդական բազմաթիվ տոնակատարությունների, լարախաղացների ելույթնորի, հարսանիքի և այլ հանդիսությունների անբաժան ուղեկիցները։

Լարային կսմիթավոր նվագարաններ

Լարային խմբի կսմիթավոր նվագարաններից են բամբիռը, տավիղը, շեշթան, սազն ու թառը, քանոնն ու ուդը, իսկ աղեղնավորներից՝ քամանն ու քամանչան։ Լարային այս նվագարաններից շատերով նվագել են հայ գուսանական արվեստի հայտնի ներկայացուցիչներ Նաղաշ Հովնաթանն ու Սայաթ-Նովան, Ջիվանին ու Շերամը, Շիրինն ու Աշոտը և ուրիշներ։

Փողային և լարային նվագարաններով կատարում են թ՛ե փոքրիկ պարերգեր և թ՛ե ծավալուն մեղեդիներ։

Հարվածային գործիքներ

Դհոլ

Հարվածային գործիքներից են ծնծղան, դափը, նաղարան ու դհոլը, որոնք օգտագործվել են ինչպես զանազան ծիսակատարությունների,այնպես էլ ռազմերթերի ժամանակ։ Հատկապես տարածված են դափն ու դհոլը։ Դափը պատրաստում են ձկան, իսկ դհոլը՝ ոչխարի կամ հորթի կաշվից։ Սրանք անսամբլային նվագարաններ են։ Դհոլը եռյակ է կազմում դուդուկի և զուռնայի հետ, իսկ դափը մտնում է լարային նվագարանների անսամբլի մեջ։ Հաճախ դափ խփողը նաև անսամբլի մեներգիչն է լինում։

ՀՀ ժողովրդական նվագարաննեի նվագախմբեր

Մեր հանրապետությունում գործում են հայկական ժողովրդական նվագարանների բազմաթիվ նվագախմբեր։ Դրանցից են Հայաստանի ազգային ռադիոյի ժողովրդական գործիքների անսամբլը, Արամ Մերանգուլյանի անվան ժողգործիքների անսամբլը և այլն։

Մարինե Մկրտչյանի նախագիծ

1. Բոլորս էլ ունենք մեր նախասիրած երաժշտությունը, երգը: Դա կարող է լինել էստրադային, ազգային, ժամանակակից այլ ժանրում: Կարևոր չէ՝ ինչ ժանրի երաժշտություն է, կարևորն այն է, որ այն ձեզ դուր է գալիս, և դուք սիրով լսում եք:

Երաժշտությունը ինձ հանգստացնում է, ես լսում եմ տարբեր ժանրերի երաժշտություն, կախված է իմ տրամադրությունից։ Նախընտրում եմ հիփ հոփ, ռեփ, հանգիստ երաժշտություն։

1. Ունկնդրում

Հոգևոր շարական՝  «Լույս զվարթ կամ Կիրակնամտի երգ»  ,
Սբ. Մովսես Խորենացի, Ծագումն հրաշալի

Ազգային երգեր, պարեղանակներ

Հայ ժողովրդական երգ՝ «Ես վերու եղնիկ եմ»
Հայ ժողովրդական պարերգեր՝ «Սև գյուլի», «Այ սար ու սեյրանու յար»
Հայ ժողովրդական երգ՝ «Դոնի յար»
Համշենա շորոր
Վերապրած երգեր — հայ ժողովրդական երգեր
Պաղդասար Դպիր՝ «Ի ննջմանեդ արքայական»

Համաշխարհային, հայ դասական երգահանների ստեղծագործություններ

Յոհան Սեբաստիան Բախ — Ադաջիո Զատկի օրատորիայից ,  Կատակ
Կոմիտաս — Սանդի երգ , Քելեր, ցոլեր , Քաղհան , Չինար ես , Հով արեք, սարեր ջան , Անձրև եկավ , Էս առուն , Սոնա յար , Զար զընգը
Կոմիտասի անվան լարային քառյակ (մշակումներ
Վ. Ա. Մոցարտ — հատվածներ «Ֆիգարոյի ամուսնությունը» օպերայից՝
Նախերգանք ,  «Կախարդական սրինգը» օպերա, Պապագենոյի և Պապագենայի զուգերգը
Անտոնիո Վիվալդի — Գարուն
Լյուդվիգ վան Բեթհովեն — Էլիզեին
Մորիս Ռավել — «Բոլերո»
Հայկական կինոերաժշտություն

Պար

Երեք ոտք — ուսուցում,  Երեք ոտք — կատարում
Խնամիների պար (Շավալի) ,  Խոշ բիլազիգ — ուսուցում,  Շավալի, Խոշ բիլազիկ (Խնամիների պար) — կատարում
Ծաղկաձորի  — ուսուցում ,  Ծաղկաձորի  — կատարում

Քոլեջի նախակրթարաններ

Ունկնդրում 

Թռնոցի
Օրորոցայիններ
Յ. Ս. Բախ — «Կատակ»
Վ. Ա. Մոցարտ՝ «Թուրքական մարշ»
Էդվարդ Գրիգ — հատվածներ «Պեր Գյունտ» սիմֆոնիկ սյուիտից
Կլոդ Դեբյուսի — Լուսնի լույսը
Լեո Դելիբ — Ծաղկային զուգերգ
Պ. Ի. Չայկովսկի — Կոնցերտ դաշնամուրի համար, թիվ 1, առաջին մաս
Էդվարդ Գրիգ — «Առավոտ»
Վ. Ա. Մոցարտ — «Գիշերային փոքրիկ սերենադ»
Սեն — Սանս — Կենդանիների դիմակահանդես. «Ակվարիում»
Դ. Շոստակովիչ — «Տիկնիկների պարը»
Ռ. Կորսակով — «Սկյուռիկը»
Ա. Վիվալդի՝ «Տարվա եղանակները» շարքից, Ամառ, Հունիս
Երաժշտական մուլտֆիլմեր

Գուշակիր մեղեդին

Մեղեդի 1
Մեղեդի 2
Մեղեդի 3
Մեղեդի 4
Մեղեդի 5

Երաժշտության հեռավար-առցանց ուսուցման կազմակերպման համար առանձնացվում են գործունեության այն ձևերը, որոնք հնարավոր է հանրակրթության սովորողի հետ իրականացնել: Երաժշտական ունակությունները տարբեր են, ըստ այդմ էլ երգի ուսուցման կազմակերպումն այնքան էլ արդյունավետ չի, քանի որ սովորողը չի կարող իմանալ՝ ճիշտ է կատարում ուսուցանվող երգը, թե որոշ անճշտությամբ: Սխալ կատարումն ավելի դժվար է ուղղել, քան՝ նոր երգ ուսուցանել: Այս դեպքում ավելի նպատակահարմար է կազմակերպել ուսուցանվող երգի ունկնդրում: Երգը ամրապնդելու նպատակով օգտագործվում է

• երգի ձայնագրությունը
• կարաոկեն
• տեսահոլովակը

Երաժշտության դասընթացի գործունեության ձևերը՝ հեռավար-առցանց ուսուցման կազմակերպման դեպքում.

• ունկնդրում
• պար՝ ուսուցում, կատարում
• երգեցողություն (ուսուցանված երգի ամրապնդում)
• երաժշտա — տեսական գիտելիքներ